Heterotopik ossifikasyon (HO) travmatik beyin hasarında (TBH) sıklıkla görülen kas-iskelet sistemi komplikasyonlarındandır. Bu çalışmada, kliniğimizde izlediğimiz TBH olgularında HO sıklığını ve yaygınlığını karşılaştırılmalı olarak 3-fazlı tüm vücut kemik sintigrafisi ve direk radyografilerle araştırdık. HO gelişiminde etkili faktörleri ve bu komplikasyonun rehabilitasyon programı üzerine olan etkilerini belirlemeyi amaçladık. Çalışma grubumuzda HO sıklığı %71.9 olarak belirlendi. En sık kalçalarda olmak üzere toplam 45 bölgede HO saptandı. Beş eklem bölgesi dışında kemik sintigrafisi ile HO belirlenen eklemlerin tamamı radyografilerle doğrulandı. HO saptanan 45 bölgenin 26' sında hareket kısıtlılığı olduğu görüldü. HO varlığı ile yaş, hastalık süresi ve spastisite arasında ilişki saptanmadı. Koma süresi, istatistiksel olarak anlamlı olmasa da HO gelişen hastalarda daha uzundu. Koma süresinin ortalaması HO saptanan ve saptanmayan gruplarda sırasıyla 49.6±55.2 ve 43.8±38.7 gün olarak belirlendi. Bu komplikasyonun rehabilitasyon programı ve kazanımları üzerine olan etkileri incelediğinde HO, gelişmiş olan hastalarda anlamlı farklılıklar saptanmadı, ancak her hastada artan HO sayısıyla beraber fonksiyonel kazanımların azaldığı dikkati çekmekteydi.

Heterotopik ossifikasyon TBH olgularında karşılaşılan önemli bir sorundur ve özellikle ağır beyin hasarına uğramış kişilerde daha sık görülebilmektedir. Erken dönemde tanı ve tedavisinin gerçekleştirilmemesi eklem hareket kısıtlılığı riskini artırmaktadır. Çok erken dönemde tanı amacıyla kullanılması önerilen 3-fazlı kemik sintigrafisi, geç dönem olgularında da HO yaygınlığını belirlemede uygun bir yöntem olarak gözükmektedir.

Heterotopic ossification (HO) is one of the musculoskeletal complications seen in traumatic brain injured (TBI) patients. This prospective study had two main aims; (1) to elucidate the occurrence and distribution of HO in TBI patients and its effect on rehabilitation process, (2) to test the utility of triple-phase bone scans compared with plain-film x-rays in the assessment of HO in TBI patients. HO incidence was found to be 71.9% and the most common location was the hips. Of the 45 joints with HO 26 (57.8%) showed motion restriction. There were no correlation between the presence of HO and age, time since injury, and spasticity. Although it did not reach statistical significance the length of coma was longer in patients with HO. The length of coma in patients with and without HO was 49.6±55.2 and 43.8±38.7 days, respectively. When the effect of HO on the rehabilitation process and functional gains was analyzed, no difference was seen in patients with HO but it was obvious that functional gains decreased with the increasing number of HO in each patient. Our data suggest that HO is an important complication after TBI and the lack of its early diagnosis and treatment increases the progressive motion limitation. Additionally, triple-phase bone scans which is commonly used in the early diagnosis of HO might be used in patients with rather longer time since TBI to assess the distribution of HO.